اگر تاکنون برای مدت طولانی مشکل خواب داشته‌اید، احتمال دارد مکمل‌های ملاتونین را امتحان کرده باشید. این عامل کمکیِ مشهور برای خواب سال‌ها است که به شکل قرص و شربت در دسترس است و بسیاری از مصرف‌کنندگان برای خواب مناسب شبانه به آن اطمینان دارند.
ملاتونین در چند سال گذشته به طرز فزاینده‌ای برای استنشاق از طریق ویپ یا پخش‌کننده با برندهای مشهوری همچون «کلودی» فروش میلیونی داشته است. این امر از نظر انتخاب کاربر، خبر خوبی است اما از نظر سلامت کاربر، شاید چندان خبر خوبی نباشد.
مانند هر محصول جدید دیگری که برای استفاده در بدن انسان طراحی شده است، متخصصان پزشکی و سایر افراد در مورد روش جدید ورود آن به بدن نگرانی دارند. اما ویپ‌های ملاتونین چه چیزی هستند و آیا جایگزین مطمئنی برای مصرف قرص ملاتونین یا قطره ملاتونین هستند؟ اجازه دهید این سوال‌ها را بررسی کنیم و بفهمیم دلیل این همه هیاهو چیست.
ملاتونین چیست؟
ملاتونین هورمونی است که به طور طبیعی در مغز انسان و سایر مهره‌داران تولید می‌شود. این هورمون به تنظیم ریتم شبانه‌روزیِ زمان‌بندیِ خواب و بیداریِ بدن و فشار خون کمک می‌کند. هرچه میزان ملاتونین در مغز بیشتر باشد، سریع‌تر به خواب می‌روید و خواب راحت‌تری خواهید داشت.
تولید اندک یا نامنظم ملاتونین در انسان معمولاً به بی‌خوابی، خواب ناقص یا چرخه غیرعادی خواب منجر می‌شود.
در نوزاد انسان، تولید ملاتونین در مغز در سن حدود سه ماهگی تثبیت می‌شود. پس از این، تولید هورمون (تقریباً) از چرخه 24 ساعته پیروی می‌کند و بالاترین حد آن از نیمه شب تا 8 صبح قرار دارد. به همین دلیل است که والدینی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، هفته‌ها پس از تولد فرزند خود اغلب خسته به نظر می‌رسند؛ هیچ چرخه خواب و بیداری طبیعی وجود ندارد، بنابراین نوزادان بر اساس نیازهای دیگر مثل گرسنگی و راحتی بیدار می‌شوند یا به خواب می‌روند.
با افزایش سن، تولید این «هورمون خواب» به ویژه در نوجوانی چندین بار تغییر می‌کند. در دوران نوجوانی، تولید ملاتونین شبانه به تاخیر می‌افتد و این امر منجر به دیرتر بیدار شدن و ایجاد مشکل برای زود بیدار شدن می‌شود. میزان تولید ملاتونین بدن ما پس از تثبیت در اکثر بزرگسالان، با رسیدن به اواخر میانسالی شروع به کاهش می‌کند. این موضوع هیچ‌گاه بهبود نمی‌یابد که همین امر توضیح می‌دهد چرا افراد مسن‌تر معمولاً کمتر می‌خوابند یا اغلب دچار اختلال خواب می‌شوند.
همچنین احتمال دارد ملاتونین عاملی در تنظیم افزایش وزن، پشتیبانی از سیستم ایمنی و حتی عمل به عنوان آنتی‌اکسیدان باشد اما مطالعات در زمینه این خواص اضافی بی‌نتیجه بوده است. هرچند در مورد این امر که داشتن میزان مناسب از ملاتونین برای سلامت و تندرستی طولانی‌مدت ما ضروری است، تردید کمی وجود دارد.
چرا افراد از ویپِ ملاتونین استفاده می‌کنند؟
ملاتونین اولین بار در دهه 50 میلادی در قرن بیستم از غدد قورباغه‌ها جدا شد. پس از کشف، تولید و استفاده از آن توسط مغز انسان در سال‌های بعد، به عنوان داروی خواب‌آور مورد استفاده قرار گرفت. اولین نمونه از چنین دارویی، «مِلزون» در سال 1996 بود. این دارو از آن زمان به عنوان مکمل خوابِ محبوب و پرکاربرد به ویژه برای افرادی تبدیل شده است که در دهه پنجاه عمر خود یا بیشتر هستند.
بنابراین شاید ساده‌ترین پاسخ به این پرسش این است که می‌خواهند خواب شبانه بهتری داشته باشند. اما اینکه چرا افراد انتخاب می‌کنند تا به جای خوردن قرص یا تنتور، آن را استنشاقی مصرف کنند، پرسش دیگری است.
طرفداران این روش ادعا می‌کنند استفاده از ویپ، روش کنترل‌شده‌تری برای مصرف ملاتونین است و به این ترتیب بهتر می‌توان میزان مورد نیاز را تنظیم کرد. لازم نیست به میزان یک قرص کامل مصرف کنید، در حالی که تنها به چند پُک برای خواب نیاز دارید. همچنین ویپ یک ماده آن را سریع‌تر از مصرف قرص به جریان خون (و بنابراین به مغز) می‌رساند.
مخالفان این روش ادعا می‌کنند که میزان مصرف کمتر قابل کنترل است و اینکه شما دقیقاً می‌دانید در یک قرص چه میزان هورمون وجود دارد اما در مورد هر پُکِ ویپ چنین چیزی را نمی‌دانید. ایده ویپِ این هورمون چنان جدید است که مطالعات طولانی مدتی در مورد آن وجود ندارد و بررسی‌های اندکی در مورد خطرات بالقوه آن وجود دارد.
همچنین حس آزمایش در این مورد وجود دارد که برای «دلیل ترک ویپ همچون دلیل ترک سیگار» مفید نیست. در حال حاضر از ویپ برای استنشاق چندین مورد ظاهراً عجیب همچون کافئین، ویتامین و روغن‌های ضروری استفاده می‌شود. مخالفان ادعا می‌کنند بسیاری از موارد به صورت ویپ استفاده می‌شوند که هرگز قبلاً مستقیماً استنشاق نشده‌اند و این امر می‌تواند آسیب‌های ناشناخته‌ای ایجاد کند.
آیا ویپ ملاتونین قانونی است؟
ملاتونین در ایالات متحده به عنوان مکمل غذایی بدون نسخه طبقه‌بندی می‌شود. بنابراین خرید، فروش و استفاده از آن تقریباً به هر روشی که مایل هستید، از جمله ویپ کاملاً قانونی است. اکثر فروش ویپ ملاتونین در سراسر جهان احتمالاً در آمریکا انجام می‌شود. اخیراً تقاضاهایی مطرح شده است تا ملاتونین به عنوان دارو طبقه‌بندی مجدد شود اما در حال حاضر توسط مقررات سازمان غذا و داروی آمریکا کنترل نمی‌شود.
در کشورهای دیگر شامل بریتانیای کبیر و اکثر اروپا، ملاتونین قانونی است اما کنترل بیشتری در مورد آن صورت می‌گیرد و معمولاً بدون نسخه پزشک متخصص در دسترس نیست. خرید ویپ حاوی ملاتونین در فروشگاهی در این کشورها مشکل یا غیرممکن است و هیچ نمونه‌ای را نمی‌توان یافت که در کشورهای اروپایی ویپ ملاتونین بر اساس نسخه در دسترس باشد.
بعضی از کشورها همچون استرالیا، اجازه فروش ملاتونین را بدون نسخه فراهم کرده‌اند، اما فقط به افراد بالای 55 سال و نه به صورت ویپ. با توجه به سخت‌گیری فعلی استرالیا در مورد ویپ، بعید است بتوانید به طور قانونی ویپ ملاتونین را در آنجا بخرید.
آیا ویپ ملاتونین ایمن است؟
ملاتونین ترکیبی طبیعی است که در مغز انسان یافت می‌شود. همچنین این ترکیب می‌تواند در گیلاس، آلو، موز، برنج، گیاهان دارویی، روغن زیتون و سایر غذاها وجود داشته باشد. ملاتونین برای دهه‌ها در مکمل‌ها در دسترس بوده است و به عنوان داروهای کمکی برای خواب تجویز شده است. اما همه این نکات به این معنی است که ویپ آن ایمن است؟
متاسفانه پاسخ این است که علم نمی‌داند استنشاق این هورمون به صورت ویپ تا چه حد ایمن است. این موضوع چنان جدید است که در مورد آن با جزییات مطالعه‌ای صورت نگرفته است (نتوانستیم هیچ بررسی منتشرشده‌ای در مورد خطرات یا مزایای بالقوه ویپ ملاتونین پیدا کنیم)، اما بعید است پزشکی را بیابید که توصیه کند ویپ ملاتونین جایگزین بهتر یا ایمن‌تری برای خوردن قر ص یا تنتور است.
ویپ شامل گرم کردن است و دقیقاً همان‌طور که گرم کردن مایع استانداردِ ویپِ نیکوتین باعث تولید مواد شیمیایی دیگری شد، گرم کردن ملاتونین ترکیب شده نیز چنین کاری انجام می‌دهد. هرچند حتی پاسخ به این پرسش اساسی در مورد ایمنی نیز به علت فقدان بررسی دشوار است.
یکی از بحث‌های اصلی برای انتخاب ویپ نسبت به خوردن قرص این است که مصرف‌کننده نتایج را سریع‌تر احساس می‌کند که استدلال ضعیفی است. چنین نیست که خوردن قرص 30 دقیقه قبل از خواب چنان سخت و پیچیده باشد که جایگزین کردن آن با چیزی که نیازی به یادآوری ندارد منطقی باشد. وقتی قرص خوردن را با خطرات بالقوه و ناشناخته استنشاق مقایسه می‌کنیم، به نظر می‌رسد قرص خوردن برای مشکل خواب همچنان امن‌ترین گزینه باشد.
عوارض جانبی احتمالی استفاده از ملاتونین
چندین عارضه جانبی شناخته شده از مصرف زیاد ملاتونین به هر شکلی از خواب‌های عجیب گرفته تا حالت تهوع، غش تاری دید و در موارد نادر آنافیلاکسی وجود دارد. اگر قصد دارید این مکمل کمکی برای خواب را به شکل قرص/تنتور یا ویپ امتحان کنید، عوارضی وجود دارد که باید مراقب آن‌ها باشید:
عوارض جانبی متداول:
- احساس خستگی در طول روز
- سردرد
- دل‌درد
- حالت تهوع
- سرگیجه
- احساس تحریک‌پذیری یا بی‌قراری
- خشکی دهان
- خشکی یا خارش در پوست
- درد در بازو یا پا
- رویاهای عجیب
- تعریق شبانه
بعضی از این عوارض جانبی متداول را می‌توان با مصرف آب کافی، مصرف دوز دارو در هنگام پر بودن معده و اجتناب از الکل کاهش داد. اما اگر نگران هستید یا عوارض جانبی ادامه داشت، مصرف مکمل را قطع کنید و با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض جانبی جدی:
- احساس افسردگی
- تاری دید
- غش کردن
- سرگیجه
- گیجی
- خونریزی که دیر قطع می‌شود
- کبودی بدون دلیل
- وجود خون در ادرار
- آنافیلاکسی (لب‌های آبی، تورم گلو/زبان، تلاش برای تنفس)
اگر بعد از مصرف ملاتونین دچار هر یک از این عوارض شدید، مصرف آن را قطع کنید و با پزشک متخصص مشورت کنید. در مورد آنافیلاکسی، به دنبال درمان فوری باشید.
مقایسع ویپ‌های ملاتونین با دیفیوزرها
ویپ‌های ملاتونین و دیفیوزر‌های ملاتونین بسیار شبیه هم به نظر می‌رسند که اغلب به سردرگمی در مورد این موضوع می‌انجامد که هر کدام چگونه استفاده می‌شود و کدام یک برای کسب میزان خاصی از هورمون کمکی برای خواب بهتر است. هیچ یک از آن‌ها شامل نیکوتین نیست اما تفاوت‌های قابل توجهی نیز وجود دارد.
ویپ ملاتونین غالباً شبیه ویپ‌های کوچک یکبار مصرف دیگر با دهانه صاف استاندارد است.
درست مانند زمان استفاده از ویپ معمولی، کاربر دهانه را روی لب‌های خود قرار می‌دهد و همچون سیگار از آن استفاده می‌کند. معمولاً توصیه می‌شود هنگام استفاده از ویپ ملاتونین، پُک عمیق نکشید.
همچنین ویپ ملاتونین شامل مواد دیگری همچون پروپیلن گلیکول و گلیسیرین گیاهی می‌شود تا امکان دهد مایع به همراه مواد طعم‌دهنده در هوا پخش شود. این دو ماده را به عنوان اجزای پخش‌کننده نمی‌یابید.
معمولاً دیفیوزرها نازک‌تر از ویپ هستند و به طرز گیج‌کننده‌ای اغلب شبیه سیگار یا ویپ‌های شبیه سیگار هستند تا اینکه شبیه ویپ‌های یکبار مصرف باشند. دیفیوزرها دهانه یا نوک قطره‌ای ندارند چرا که آن‌ها برای استنشاق مستقیم طراحی نشده‌اند. در عوض، بخار اغلب توسط فشردن کلاهک لاستیکی انتهایی ایجاد می‌شود که در دهان فشرده می‌شود. سپس باید از طریق بینی بدون وارد شدن به ریه‌ها بازدم شود.
دیفیوزر‌های ملاتونین معمولاً دارای مواد دیگری هستند که می‌توانند به خواب کمک کنند، از جمله اسطوخودوس و بابونه. همچنین آن‌ها می‌توانند طعم‌دهنده‌هایی همچون منتول یا توت اضافه کنند. یکی از محبوب‌ترین برندها «کلودی» است که دیفیوزر‌هایی تولید می‌کند که برای کمک به تمرکز یا آرامش طراحی شده‌اند.
نتیجه نهایی
اگر تا اینجای مطلب با ما همراهی کرده باشید، فهمیده اید که ویپ‌ها (و دیفیوزر‌های) ملاتونین در واقع روشی جایگزین برای مصرف این هورمون مشهور کمکی برای خواب هستند. در مورد این پرسش که آیا ویپ‌های ملاتونین ایمن هستند و استنشاق ملاتونین گرم شده ایمن است یا خیر، باید گفت این موضوعی است که هنوز تصمیم قطعی در مورد آن گرفته نشده است. تحقیقات بیشتری نیاز است تا در مورد تاثیرات بالقوه ماده‌ای انجام شود که اگرچه به طور طبیعی توسط بدن ما تولید می‌شود، افراد به طور روزافزون از آن به طور غیرطبیعی استفاده می‌کنند.
