نیکوتین معروف‌ترین جز محصولات تنباکو نظیر سیگار و سیگار برگ است که احتمالا بیشترین سوبرداشت را به خود اختصاص داده است. نیکوتین عنصری در تنباکو است که ترک سیگار را آن‌قدر سخت می‌کند، اما به هیچ وجه آن جزئی نیست که بیشترین ضرر را به بدن می‌رساند.
پس از سالیان سال تحقیق در خصوص اثرات نیکوتین، اکنون به آن، به دیده مثبت‌تری نگاه می‌کنند. آخرین تحقیقات، نتایج بالقوه شایان توجهی را در این موارد نشان داده‌اند؛ بهبود در عملکرد شناختی، سوزاندن چربی‌ها، کمک به از دست ندادن حافظه و حتی بهبود بیماری‌های نظیر پارکینسون و اسکیزوفرنی که تاثیر زیادی در زندگی فرد می‌گذارند.
این موضوع فواید نیکوتین، حداقل تا حدودی، مسبب افزایش استفاده از ویپ شده است. تا چند دهه اخیر، در عمل تنها راه مصرف نیکوتین از طریق سیگار کشیدن بود، که همواره مضرات آن بر فوایدش چیره می‌شد اما با افزایش استفاده از ویپ، اکنون علاقه مجددی به درک اثراتی پیدا شده است که محصولات پاک‌تر نیکوتین می‌توانند بر روی ما داشته باشند.
در این مقاله، به تعدادی از روش‌های ممکنی نگاه می‌اندازیم که نیکوتین از طریق آن‌ها می‌تواند موجب بهبود سلامت انسان شود.
نیکوتین چیست؟
نیکوتین یک آلکالوئید طبیعی است که در تعدادی از اعضای خانواده گیاهان تاجریزی نظیر بادمجان، گوجه‌فرنگی، فلفل و گیاهان تنباکو یافت می‌شود. این ماده سمی توسط این دسته از گیاهان تولید می‌شود تا از خورده شدن برگ‌هایشان توسط حشرات، جلوگیری کنند.
در واقع، اولین باری که نیکوتین به اروپا وارد شد، اغلب از آن به عنوان آفت‌کشی طبیعی برای محصولات کشاورزی استفاده می‌کردند.
نیکوتین همچنین به شدت اعتیادآور است و این یکی از دلایل اصلی دشواری در ترک سیگار است. وقتی نیکوتین به مغز می‌رسد، موجب تحریک تولید دوپامین می‌شود. دوپامین ماده شیمیایی است که مسئول احساساتی نظیر رضایت، لذت و انگیزه است.
وقتی سیگار نمی‌کشید، سطوح دوپامین و به تبع آن خلق‌تان پایین می‌آید و میل به نیکوتینِ بیشتر، ظاهر می‌شود. استفاده مکرر از نیکوتین موجب تقویت این حلقه بازخورد شده و موجب اعتیاد می‌شود.
تاریخچه استفاده پزشکی از تنباکو و نیکوتین
پس از آن که کریستوف کلمب برای اولین مشاهده کرد که قبیله‌های بومی آمریکا از گیاه تنباکو استفاده می‌کنند، تنباکو به اروپا آورده شد و مردم به آن به چشم گیاه دارویی بسیاری مفیدی نگاه می‌کردند.
اغلب به تنباکو، لقب‌هایی نظیر «گیاه خدایان» و «داروی مقدس» می‌دادند و به بسیاری از روغن‌های گیاهی، خمیرها و داروهای در دسترس آن زمان، اضافه‌اش می‌کردند.
کتاب‌های چاپ‌شده در دهه ۱۵۳۰ میلادی، از شواهد عینی از این گیاه جدید نقل می‌کند که منجر به بهبود بریدگی و کبودی، سرماخوردگی، زکام و تب می‌شود و به گوارش کمک می‌کند و کاهنده حس گرسنگی و مخدر است.
همچنین گزارش متاخرتری در همان قرن از آشپزی آمده است که تقریبا انگشت شست خود را قطع کرد و سپس آن را در برگ‌های تنباکو پیچید و تماما بهبود یافت. در طول شیوع طاعون در سال ۱۶۶۵ در لندن، کودکان موظف بودند برای در امان ماندن از بیماری، در کلاس‌های درس خود، تنباکو بکشند.
در قرن هجدهم، پزشکان اعتماد خود را به تنباکو، به عنوان یک دارو، از دست دادند اما با این حال هنوز هم این گیاه را می‌توانستید در قفسه داروخانه‌ها بیابید و به کرات، برای درمان گوش درد (با به قدرت دمیدن دود آن به درون گوش)، بواسیر و یا هموروئید توصیه می‌شد.
به طرز عجیبی، دمیدن دود تنباکو در مقعد بیماران به عنوان درمانی برای مواردی جدی نظیر مسمومیت با استریکنین، فتق، کزاز، کرم حلقوی و حتی غرق‌شدگی توصیه می‌شد.
پس از آن که در سال ۱۸۲۸، نیکوتین را از گیاهان تنباکو جدا کردند، از این ماده شیمیایی جدید، به تنهایی و اغلب در مرهم‌هایی برای بهبود بیماری جرب و روغن‌هایی استفاده می‌شد که در درمان عارضه‌های پوستی به کار برده می‌شدند.
این گونه پنداشته می‌شد که نیکوتین، تنها آلکالوئید مفید موجود در تنباکو است و در اوایل قرن بیستم، به عنوان درمانی برای وبا و برخی از انواع بیماری پارکینسون، توصیه می‌شد.
فواید احتمالی نیکوتین برای سلامتی
بی‌شک، نیکوتین قابلیت آسیب‌زدن به بدن را، به خصوص در مغز در حال رشد افراد جوان دارد اما همچنین قابلیت سودرسانی را نیز دارا است. در ذیل روش‌هایی آمده است که مشاهده شده نیکوتین به موجب آن‌ها، می‌تواند برای بدن فایده داشته باشد.
افزایش سوزاندن چربی/کاهش وزن
از دیرباز، سیگار کشیدن و نیکوتین مشتق شده از سیگار، با کاهش وزن در ارتباط بوده است. افزایش وزن به دلیل افزایش اشتها، معمولا به عنوان یکی از عوارض ترک سیگار گزارش شده است و می‌تواند یکی از عواملی باشد که موجب می‌شود برخی از افراد، کمتر به سمت ترک سیگار بروند.
تعدادی از تحقیقات در سالیان اخیر نشان داده‌اند که در بسیاری از افراد، نیکوتین موجب کاهش اشتها می‌شود و قابلیت این را دارد که عملا سرعت چربی‌سوزی را در بدن ما افزایش دهد. گمان برده می‌شود که این ماده، نرخ متابولیسم در حال استراحت یا همان سرعت کالری‌سوزی بدن در زمان استراحت را، در برخی افراد، حدود ده درصد افزایش می‌دهد.
ممکن است این رقم آن قدر بزرگ به نظر نرسد اما برای یک فرد معمولی، افزایش ده درصدی در نرخ متابولیسم در حال استراحت، به این معناست که در طول یک سال، ده کیلوگرم بیشتر چربی می‌سوزاند.
کاهش آثار بیماری پارکینسون
یک میلیون نفر در ایالات متحده به بیماری پارکینسون مبتلا هستند که به خودی خود عدد بزرگی است و انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۳۰، این عدد به ۱.۲ میلیون نفر برسد. هر چیزی که باعث کاهش این رقم و یا افرایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به پارکینسون شود، قطعا چیز خوبی است. تحقیقات دارند نشان می‌دهند که نیکوتین می‌تواند بخشی از این راه حل باشد.
نیکوتین به پذیرنده‌های متفاوتی در مغز و به طور مشخص به پذیرنده‌های استیل‌کولین نیکوتینی متصل می‌شود که تا حدی مسئول تولید سروتونین، اندورفین، دوپامین و سایر انواع ناقل‌های عصبی است. فارغ از ایجاد اثرات لذت‌بخش، این ناقل‌های عصبی همچنین توانایی جلوگیری و یا کاهش حرکات عضله‌ای ناخواسته را دارند. این تاثیر، آن چیزی است که محققان بیماری پارکینسون بیشترین علاقه را به آن دارند.
اگرچه که این ایده جدیدی نیست. از دیر باز مشخص بود که افراد سیگاری، کمتر به این بیماری سرنوشت‌ساز مبتلا می‌شوند. مطالعات بیشتر بیانگر این بوده‌اند که محصولات کم‌خطرتر نیکوتین، نظیر اسنوس (کیسه‌های تنباکوی غیرتدخینی) نیز می‌تواند همین فواید را داشته باشد.
به مطالعات و تحقیقات بیشتری نیاز است اما از تمام فواید احتمالی نیکوتین، این مورد احتمالا چشم‌‌گیرترین فایده‌ای است که می‌تواند زندگی میلیون‌ها نفر را بهبود ببخشد.
بهبود بازه زمانی توجه
نیکوتین ماده شیمیایی بسیار عجیبی است. می‌تواند هم اثرات محرک و هم آرام‌بخش داشته باشد که به نظر در تضاد با یک‌دیگر می‌آیند. اگر که این موارد برای‌تان به اندازه کافی عجیب نیست، باید بگوییم که یکی دیگر از آثار به ظاهر متناقض نیکوتین، بهبود بازه زمانی توجه است.
مطالعاتی بر روی افراد سیگاری و افراد سالم غیرسیگاری انجام شده است تا تاثیر نیکوتین بر روی بازه زمانی توجه را بیازمایند. نتایج در افراد غیرسیگاری آن چنان قطعی نبود اما پیشرفت‌‌هایی در عملکردهای شناختی به خصوصی دیده شد.
نیکوتین حتی قابلیت استفاده برای درمان بیش‌فعالی را نیز دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۴ بیانگر این بود که نیکوتین موجود در برچسب‌های پوستی، تاثیری آرام‌بخش بر روی بیماران دارد که قابل قیاس با ریتالین، یکی از رایج‌ترین داروهای بیش‌فعالی، است.
هنوز بر سر این موضوع بحث است که توجه چگونه در مغز کنترل می‌شود، بنابراین به طور قطع به تحقیقات بیشتری نیاز است. اما از آن جایی که به نظر می‌رسد تقریبا هشت میلیون آمریکایی تحت تاثیر اختلالات کمبود توجه هستند، این مورد یکی دیگر از فواید احتمالی نیکوتین است که به بررسی فوری و جدی نیاز دارد.
کاهش فعالیت مغزی ناهنجار در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی
بیش از چهل مطالعه انجام شده توسط محققان سراسر دنیا بیانگر این بوده است که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، به احتمال خیلی بیشتری، سیگاری هستند. تصور می‌شود که بالغ بر ۹۰ درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، سیگار می‌کشند. در اغلب کشورهای توسعه‌یافته، این عدد برای عموم مردم بین ۱۱ تا ۱۵ درصد است.
پژوهش در خصوص چرایی این موضوع، از این ایده حمایت می‌کند که نیکوتین موجود در سیگار، به عنوان نوع سودمندی از خوددرمانی استفاده می‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ در انستيتوی پاستور در پاریس نشان داد که نیکوتین به احتمال قوی موجب متعادل کردن هیپوفرونتالیتی در موش‌ها می‌شود. هیپوفرونتالیتی به کاهش جریان خون در قشر پیش‌پیشانی در مغز گفته می‌شود، حالتی که در ارتباط با اسکیزوفرنی و سایر اختلالات عصب‌شناختی است.
«مصرف مزمن نیکوتین این هیپوفرونتالیتی را بهبود می‌بخشد. این موضوع بیانگر این است که مصرف این ماده می‌تواند به عنوان راهکاری درمانی برای بهبود اسکیزوفرنی باشد و ارائه‌دهنده توجیهی فیزیولوژیک برای تمایل مبتلایان به اسکیزوفرنی به خود درمانی از طریق سیگار کشیدن است.»
بهبود حافظه کوتاه مدت
تا به این‌جا، فواید احتمالی نیکوتین بر روی عملکرد مغز ممکن است بدیهی به نظر رسیده باشد. ما تا کنون، به مطالعاتی نظر افکندیم که بیانگر تاثیر مثبت نیکوتین در درمان پارکینسون، اسکیزوفرنی، بیش‌فعالی و سایر اختلالات توجه بوده‌اند. چرا به این لیست، حافظه کوتاه مدت را اضافه نکنیم؟
مطالعه‌ای توسط دانشگاه سری در بریتانیا انجام شد که در آن به شرکت‌کنندگان یا صفر و یا دو میلی‌گرم آدامس جویدنی نیکوتین داده شد و مشاهده کردند که آن دسته که دارونما دریافت نکرده بودند، در حفظ اطلاعات، به طرز چشم‌گیری امتیاز بالاتری از آن دسته‌ای دریافت کردند که بهشان دارونما داده شده بود. مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۸ نتایج مشابهی را به همراه داشت، که در آن محققان بیان داشتند:
«نیکوتین تاثیرات مثبت چشم‌گیری بر عملکردهای ظریف حرکتی، حافظه رویدادی کوتاه مدت و حافظه فعال دارد.»
اثرات سو مصرف نیکوتین
در حالی که نیکوتین، بیشتر از آن چه اکثر مردم می‌پندارند، قابلیت سودرسانی به سلامت انسان را دارا است، خالی از لطف نیست که به عوارضی نیز توجه شود که به موجب مصرف این ماده اعتیادآور، در بدنمان ایجاد می‌شود.
نیکوتین به آسانی در بدن پخش می‌شود و تقریبا بر همه جای شما، از مغز و قلب گرفته تا معده و مفاصل، اثر می‌گذارد. برخی از اثرات سو شناخته‌شده مصرف نیکوتین عبارتند از:
- سرگیجه و احساس سبکی سر
- اختلال در خواب
- ایجاد تغییر در جریان خون
- سردرد
- افزایش خطر لخته شدن خون
- افزایش فشار خون
- ایجاد تغییر در ریتم و ضربان قلب
- تنگی نفس
- زخم گوارشی
- اسهال
- تهوع
- خشکی دهان
- رعشه
- درد مفصل
- سوهاضمه یا سوزش سر دل
کلام آخر
با این که مشاهده شده است نیکوتین فوایدی را در خصوص انواع مختلفی از ناخوشی‌ها، عارضه‌ها و بیماری‌ها دارد، نه هیچ پزشکی و نه هیچ یک از اعضای گروه ما در ورسد ویپر، مصرف نیکوتین به عنوان دارو را، از طریق سیگار، ویپ و یا هر روش تفریحی دیگری توصیه نمی‌کند.
فوایدی که ما در این جا به آن نگاه انداختیم، بر اساس کارآزمایی‌های بالیتی و مطالعات پزشکی است و به تحقیقات بسیار بیشتری نیاز است. آینده استفاده از نیکوتین به عنوان دارو، امیدبخش است اما باید بدانید که این ماده، اعتیادآور است و در دوزهای بالا، سم خطرآفرینی است.
اگر سیگاری نيستيد، توصیه نمی‌کنیم ویپ بکشید. اگر یکی از شرایطی را دارید که در این مقاله توضیح داده شد، اکیدا توصیه می‌کنیم که پیش از مصرف هر دارو و یا درمانی، با دکتر یا متخصص سلامت خود مشورت کنید.
