بسیاری از افرادی که برای مدتی رو به سیگارهای الکترونیکی می آورند، پس از مدتی با «نیکوتین مصنوعی» آشنا می شوند، که البته مفهوم آن همچنان در مقایسه با نیکوتین طبیعی جا نیافتاده است. شاید آن را با نام‌های دیگری، مانند نیکوتین بدون تنباکو، شنیده باشید، اما همگی‌شان یک چیز هستند.
لفظ «مصنوعی» ممکن است در نگاه اول محصولی «تقلبی» و یا «بی‌کیفیت» را به ذهن متبادر کند؛ برای مثال الماس طبیعی و مصنوعی چنین هستند. اما آیا می‌توان همین نگاه را درمورد نیکوتین هم داشت؟
نیکوتین مصنوعی چیست؟ آیا به‌خاطر استفاده‌شدن آن در جویس سیگار الکترونیکی است که به این اسم شناخته می‌شود ؟ آیا ضرر آن کمتر از نیکوتین طبیعیست؟ در اینجا هر آنچه بایستی بدانید را توضیح می‌دهیم.
نیکوتین مصنوعی چیست؟
نیکوتین مصنوعی، که همچنین با نام نیکوتین بدون تنباکو شناخته می‌شود، درواقع با نیکوتین طبیعی یکسان است، با این تفاوت که به‌جای استخراج آن از گیاه تنباکو، در آزمایشگاه به‌وسیلۀ فرآیندی شیمیایی ساخته می‌شود و به همین خاطر، برخلاف نیکوتین طبیعی، دارای هیچ نوع ترکیبات ارگانیکی نیست که در گیاه آن وجود دارد. از تمام جنبه‌های دیگر اما، نیکوتین مصنوعی فرقی با نمونۀ طبیعی آن ندارد.
فرآیند تولید نیکوتین مصنوعی مدت زیادیست که شناخته شده است. حدود صد سال پیش و برای اولین بار نیکوتین مصنوعی‌سازی شد و برای دهه‌ها در محصولات با برچسب «بدون تنباکو» به کار گرفته می‌شده است. آدامس نیکوتین، چسب نیکوتین و سایر درمان‌های جایگزینی نیکوتین و محصولات ترک سیگار همگی‌شان دارای مقادیری نیکوتین مصنوعی آزمایشگاهی هستند.
فرآیند دقیق مصنوعی‌سازی نیکوتین در میان تولیدکنندگان و شرکت‌ها متفاوت است. روش اتیل نیکوتینیت (Ethyl nicotinate) مرسوم‌ترین محسوب می‌شود که ترکیبیست گرفته‌شده از نیاسین (که بیشتر با نام ویتامین ب3 شناخته می‌شود) و عنصری اسیدی. این ترکیب از مراحل آزمایشگاهی مختلفی می‌گذرد و ابتدا به میوسمین، سپس به نورنیکوتین (Nornicotin) و در آخر به نیکوتین مصنوعی تبدیل می‌شود.
همانطور که ممکن است متوجه شده باشید، فرآیند پیچیده‌ای در کار است. اما محصول نهایی ساختار مولکولی‌ای شبیه به نیکوتین طبیعی را خواهد داشت، منتها در هیچ یک از مراحل تولید از گیاه تنباکو استفاده نمی‌شود.
نیکوتین مصنوعی در وِیپ ها
گرچه صنعت ویپ همواره طی 15 سال گذشته درحال رشد و تغییر بوده، امروزه اکثر مایعات مخصوص این ویپ ها همچنان از نیکوتین گیاهی گرفته می‌شوند. پس اگر می‌توان بدون نیاز به کاشت و دِرو میلیون‌ها گیاه آن را در آزمایشگاه ساخت، چرا نیکوتین مصنوعی کمتر ساخته می‌شود؟ پاسخ یک کلمه است: هزینه.
به‌علت فرآیند تولید پیچیده‌تر و ظرفیت تولید محدودتر، نیکوتین مصنوعی چندین برابر گران‌تر از نیکوتین طبیعی است. این یعنی تا همین اواخر هیچ مشوِق مالی‌ای برای تولیدکنندگان نبوده تا آنها را از استفاده از نیکوتین طبیعی در تولید جویس‌هایشان منصرف و توجه‌شان را به جایگزین‌های دیگری جذب کند.
بااین‌حال، با افزایش توجهات به این روشِ جایگزین برای تولید نیکوتین، هزینه‌های تولید آن کاسته شدند. سازمان غذا و داروی آمریکا در سال 2022 با حدود 9000 درخواست برای ایجاد بازار برای خرید و فروش محصولات دارای نیکوتین مصنوعی، که اکثرشان را وِیپ تشکیل می‌داده، موافقت کرد. بایستی خاطرنشان کرد که در همان سال حدود یک میلیون درخواست مشابه رد شد.
عدد دقیق محصولاتی که وارد بازار شدند را نمی‌توان به‌راحتی محاسبه کرد و همچنان پیداکردن جویس‌هایی با برچسبِ «نیکوتین بدون تنباکو (tobacco-free nicotine)» دشوار است. اما گرچه احتمال دیدن نیکوتین مصنوعی در جویس ویپ تان بیشتر از هر موقع است، همچنان این احتمال، باوجود سایر جویس‌ها در بازار، شاید یک در هزار باشد.
نیکوتینِ ویپ های ما ممکن است درحال تغییر باشد، اما تا وقتی هزینۀ نیکوتین مصنوعی مانند نیکوتین طبیعی پایین نیاید و مراحل تولید آن آسان‌تر نشود، بعید است استاندارد بازار و جایگزین رقیب خود یعنی نیکوتین طبیعی شود.
آیا نیکوتین مصنوعی ممنوع شده بود؟
نیکوتین مصنوعی هیچ‌وقت ممنوع نبوده، اما استفاده از آن در وِیپ با محدودیت همراه بود. در سال 2022، مقررات سازمان غذا و داروی آمریکا اصلاح شد تا این سازمان بتواند بر هر نوع محصول دارای نیکوتین نظارت کند. این یعنی محصولات دارای نیکوتین مصنوعی تحت قوانین مشابهی با سایر محصولات تنباکویی و وِیپ قرار گرفتند.
برای درک این اصلاح در قانون، بایستی به تغییر مقررات مربوط به محصولات ویِپ در سال 2016 نگاه کنیم. پس از تصویب مادۀ اصلاح نگرش در قانون کنترل تنباکو، محصولات وِیپ جزو محصولات تنباکویی قرار گرفت. در این ماده قید شده بود که هر «نیکوتین ساخته یا گرفته‌شده از تنباکو» جزو این قانون قرار می‌گیرد. برخی از تولیدکنندگان محصولات وِیپ از این عبارتِ به‌کاررفته سواستفاده کردند.
محصولات دارای نیکوتین مصنوعی، که حتی برخی‌شان توسط شرکت معروف «پاف بار» ساخته می‌شد، به‌تدریج گویی از قید این قانون درآمدند. این محصولات با نام و برچسب «نیکوتین بدون تنباکو» فروخته می‌شدند و درنتیجه برای مدتی، برخلاف سایر محصولات وِیپ، نظارتی بر روی آنها صورت نمی‌گرفت و از قید این قانون خارج بودند.
چطور بفهمیم جویس ویپ دارای نیکوتین مصنوعی است؟
همۀ مایعات وِیپ و ای‌جویس ها (مانند وِیپ‌های یکبارمصرف) بایستی استانداردهای خاصی را برای فروش رعایت کنند. یکی از این استانداردها نوشتن تمام ترکیبات به‌کاررفته بر روی جلد محصول است؛ مثلاً اگر در مایع وِیپ، نیکوتین مصنوعی به‌کار رفته باشد، نباید تنها به «نیکوتین» بسنده کرد، بلکه می‌توان آن را با اسم «TFN»، «TF Nicotine»، «NTN»، «نیکوتین بدون تنباکو» یا «نیکوتین مصنوعی» درج کرد. TFN مخفف «نیکوتین بدون تنباکو» و NTN مخفف «نتیکوتین غیرتنباکویی» است که هر دو امروزه در صنعت تنباکو و وِیپ (و در لابی‌هایی که مخالف‌شان هستند) کاملاً شناخته‌شده‌اند. امروزه ایم محصولات در بازار با برچسب سالت نیکوتین فروخته می شوند. برای مطالعه بیشتر مطلب ما با عنوان سالت نیکوتین چیست را مطالعه بفرمایید.
بازار سیاه جویس وِیپ، که بعید است طبق قوانین آمریکا پیش رود، ممکن است به غلط محصولاتی که از نیکوتین طبیعی گرفته شده‌اند را با برچسب «نیکوتین مصنوعی» یا «نیکوتین بدون تنباکو» عرضه کند. و گرچه در این‌صورت ضرر چندانی به سلامت خریداران وارد نخواهد شد، بااین‌حال همین دلیل بایستی شما را مجاب کند تا جویس وِیپ‌تان را از فروشگاه‌های معتبر تهیه کنید.
آیا نیکوتین مصنوعی بی‌خطر است؟
شاید چنین تصور شود که چیزی که از گیاه گرفته می‌شود بایستی سالم‌تر از چیزی باشد که در آزمایشگاه ساخته شده. اما اینجا صحبت از نیکوتین است و این نوع نگاه راجع به آن صدق نمی‌کند و قطعاً خلاف آن صحت دارد. ازلحاظ فنی، نیکوتین تولیدشده در آزمایشگاه بیشترین خالصی را دارد.
همانطور که دیدیم، نیکوتین مصنوعی همچنان نیکوتین است. همان ترکیبات شیمیایی را دارد، به همان میزان اعتیادآور است و درصورت سوءمصرف همان میزان ضرر را خواهد داشت (به‌ویژه برای جوانان و جنین)، اما چنین استدلال شده که چون این نوع نیکوتین عاری از ترکیبات طبیعی موجود در گیاه تنباکو است، احتمالاً ضرر کمتری خواهد داشت (یعنی با دودکردن و کشیدنِ تنباکوی دارای ترکیبات مضر فرق دارد.)
تا امروز، تحقیقات زیادی بر روی تاثیر نیکوتین مصنوعی انجام نگرفته؛ اما مصرف آن به میزان نیکوتین طبیعی نیست و نیاز به تحقیق بر روی تاثیر آن نیز کمتر حس شده است. تا وقتی نتایج جدید و متضادی به دست نیاید، و با فرض بر این‌که نیکوتین مصنوعی خالص و سالم تولید می‌شود، دلیلی ندارد تصور کنیم که این نوع نیکوتین نسبت به نیکوتین گرفته‌شده از تنباکو ضرر بیشتر یا کمتری دارد.
آیا نیکوتین مصنوعی اعتیادآورتر از نیکوتین طبیعی است؟
باور بر این است که هر دو نیکوتینِ طبیعی و مصنوعی به یک شکل وارد مغز می‌شوند و آن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. مدرک علمی‌ای وجود ندارد که ثابت کند میزان اعتیادآوری نیکوتین مصنوعی بیشتر یا کمتر از نیکوتین طبیعی است. نیکوتین در هر شکلی که به‌دست بیاید می‌تواند شدیداً اعتیادآور باشد، گرچه در شکل شیمیایی کم‌وبیش سالم‌تر است.
علت اعتیادآوربودن نیکوتین اثر آن بر روی ساختار شیمیایی مغز است. این ماده شبیه به سایر مواد اعتیادآور موجب ترشح دوپامین در نقاط خاصی از مغز می‌شود. گرچه میزان دوپامین ترشح‌شده نسبت به موادی مانند تریاک کمتر است، مغز اما همچنان ولع و میل به ترشح آن را پیدا می‌کند. تاکنون شواهدی که ثابت کند نیکوتین مصنوعی نسبت به نیکوتین طبیعی موجب ترشح دوپامین بیشتر یا کمتر می‌شود در دست نداریم.
یکی از دلایلی که کشیدن وِیپ سالم‌تر از سیگار و حتی در برخی کشورها به‌عنوان روشی برای ترک سیگار دانسته می‌شود این است که به شما تا حدی امکان کنترل میزان نیکوتین واردشده به بدن‌تان را می‌دهد. کاهش نیکوتین وارده ازطریق کشیدنِ وِیپ بسیار راحت‌تر از کشیدنِ سیگارِ کمتر یا سیگارهای لایت است.
آیا نیکوتین مصنوعی طعم متفاوتی دارد؟
نیکوتین خالص طعم و بویی ندارد، اما وقتی درمعرض هوا و نور قرار می‌گیرد کمی تلخ و اسیدی می‌شود. در بهترین حالت، طعم نامطبوع و در بدترین حالت مزۀ حال‌بهم‌زنی دارد. به همین خاطر است که کمتر پیش می‌آید مایع بدون طعم وِیپ را در مغازه‌ها ببینیم، مگر در زمانی که برای افزودن طعم‌دهنده در مراحل بعد خریداری شود.
نیکوتین گیاهی میزان خالصی کمتری نسبت به نیکوتین مصنوعی دارد، بنابراین طعم تلخ آن ممکن است کمی مشهودتر باشد. اگر طعم‌دهندۀ دیگری اضافه نشود، می‌توانید تفاوت نیکوتین طبیعی و مصنوعی را متوجه شوید. اما وقتی طعم‌دهنده به آنها اضافه شود، تقریباً محال است بتوانید یکی را از دیگری تشخیص دهید، مگر آن‌که میزان طعم‌دهنده کم بوده باشد.
پرسش‌های متداول دربارۀ نیکوتین مصنوعی
آیا در وِیپ‌های یکبارمصرف اِلف‌بار نیکوتین مصنوعی به‌کار می‌رود؟
برخی از اِلف‌بارها، نه همه‌شان، به‌جای نیکوتین طبیعی حاوی نیکوتین مصنوعی هستند. الف‌بار مدل BB3500 که قبلاً بررسی کردیم جزو این نوع وِیپ‌هاست که بر روی جلدشان هم این مورد درج شده.
آیا نمک‌های نیکوتینی از نیکوتین مصنوعی ساخته می‌شوند؟
نمک‌های نیکوتینی با نیکوتین مصنوعی قابل‌ساخت هستند، اما معمولاً از نیکوتین طبیعی و بنزوئیک اسید تولید می‌شوند. نیکوتین‌های تنباکویی ارزان‌ترین ماده برای ساخت نمک‌های نیکوتینی‌اند و بعید است فعلاً در این وضع تغییری رخ دهد و نیکوتین مصنوعی جایگزین آن شود.
آیا حس و حال نیکوتین مصنوعی متفاوت است؟
برخی مصرف‌کنندگان چنین گزارش داده‌اند که نیکوتین مصنوعی حس و حال و «نئشگی» خاصی برایشان رقم زده که با نیکوتین طبیعی فرق داشته، اما این گزارش‌ها غیررسمی و صرفاً روایت افراد هستند. شواهد علمی‌ای وجود ندارد که ثابت کند نیکوتین مصنوعی تجربۀ شدیدتری را برای فرد به‌همراه دارد.
آیا «نیکوتین بدون تنباکو» همان 0% نیکوتین است؟
خیر، یکی نیستند. همانطور که گفتیم «نیکوتین بدون تنباکو» ((TFN نیکوتینی است که از گیاه گرفته نمی‌شود. مایع وِیپی که برچسب «0% نیکوتین» دارد حاوی هیچ نوع نیکوتینی، چه مصنوعی و چه طبیعی، نیست.
نیکوتین طبیعی را در کجا می‌توان پیدا کرد؟
نیکوتین به‌طور طبیعی در گیاهان زیادی وجود دارد، ازجمله سیب‌زمینی، گوجه، کرفس و گل کلم، منتها میزان آن در این گیاهان است که با یکدیگر تفاوت دارد. 5% از برگ خشک تنباکو را نیکوتین تشکیل می‌دهد، درحالی‌که در هر گِرَم سیب‌زمینی فقط 100 نانوگِرَم نیکوتین وجود دارد.
